هفته‌ای ۱۶۰۰ تئوری درباره منشا کووید۱۹؛ درست و غلط را چگونه تشخیص دهیم؟

بازار شایعات و تئوری های توطئه درباره علت شروع وشیوع کوویدـ۱۹ بسیار داغ است.

یکی از تئوری‌های توطئه، شبکه های جدید 5G را به کوویدـ۱۹ ربط می دهد. این تئوری در اروپا چنان رواج یافته که در روزهای اخیر عده‌ای با مشعل به برجهای مخصوص سلفونها حمله می کنند.

در بیست روزی که از ماه اپریل می گذرد بیشتر از ۵۰ حمله برای به آتش کشیدن این برجها در بریتانیا روی داده. در هلند نیز نزدیک به ۱۶ حمله مشابه گزارش شده. از ایرلند، یونان و بلژیک نیز گزارشهایی در این باره منتشر شده. تئوری‌های توطئه درباره شبکه های 5G از مدتی قبل رواج داشته اما در اوضاع و احوال دوران کوویدـ۱۹ سمت و سوی تازه ای پیدا کرده.

 چند نمونه

اگر از شایعات مربوط به سر منشا کوویدـ۱۹به ستوه آمده‌اید حق دارید. اگر معتقدید حرف بی پایه و اساس نباید زد، اگر بر این باورید که هر فرضیه اول باید به تائید دانشمندان و پژوهشگران معتبر برسد و بعد به عنوان اصل علمی معرفی شود، حق با شماست.

فرضیه درباره منشا ویروس کرونا چنان زیاد شده که محافل علمی و دانشگاهی و رسانه های معتبر شروع به عکس‌العمل کرده‌اند.

اجازه دهید چند تا از تئوری‌هایی را که به اثبات نرسیده‌اند ولی در سوشیال‌مدیا پخش شده‌اند را برایتان نقل کنیم.

تئوری اول: ویروس کوویدـ۱۹ با استفاده از ویروس HIV در آزمایشگاه مهندسی شده.

تئوری دوم: افرادی که گروه خونشان از نوع A است بیشتر در معرض ابتلا به ویروس کرونا هستند.

هیچ کدام از این «کشفیات» به اثبات نرسیده‌اند ولی به شکل گسترده‌ای منتشر شده‌اند.

اینها نمونه ای از تئوری‌هایی هستند که دانشمندان را نگران کرده است.

دانش واقعی به طور سنتی از یکسری سپرهای محافظ علیه دانش بدلی استفاده می کند. یکی از این سپرهای محافظ انتشار یافته های پزشکی در ژورنال‌های پزشکی است. وقتی یافته‌های پزشکی در این ژورنالها منتشر می شوند، دانشمندان علوم پزشکی فرصت پیدا می کنند تا یافته یا تئوری مطرح شده را مورد بررسی دقیق قرار دهند، و با طرح سئوالات ایرادات آن را زیر ذره بین ببرند، و اگر تئوری از این غربال عبور کرد آنگاه مورد آزمایشهای عملی قرار داده می شود، و در صورت سربلندی در این آزمایشات، به عموم معرفی می شود.

دنیای اینترنت این روش قدیمی اما استاندارد را به حاشیه رانده. شما در اینترنت می توانید دهها و صدها و گاهی هزاران مطلب و مقاله در مورد موضوعی خاص پیدا کنید. اما صحت و سقم این مطالب را چه کسی تایید می کند؟

نمونه اینترنتی

وب‌سایت LitCovid مرجع معتبری است در اینترنت برای انتشار مقالات مربوط به کوویدـ۱۹. این وب‌سایت می گوید فقط در همین هفته گذشته بیشتر از ۱۶۰۰ مقاله درباره کوویدـ۱۹ در اینترنت منتشر شده. اما بیشتر این مقالات، هنوز در ژورنال‌های پزشکی منتشر نشده‌اند و در حقیقت، پژوهشهای تست نشده‌ای هستند که تازه بیرون داده شده‌اند.

معمولا دانشمندی که یافته‌های جدیدی دارد، آن را به نگارش درآورده و برای یکی از ژورنال‌های علمی می فرستد.

شورای سردبیری آن ژورنال در لابه لای مطلب به دنبال ضعف و ایراد می گردد و خلاصه آن را از غربیل علمی می گذراند. بعد از انتشار مقاله نیز پژوهشگران آن رشته مقاله را مرور می کنند. این دقایق و ظرایف گاهی ماهها طول می کشد. اما ویروس کوویدـ۱۹ آنقدر جدی است که به ما چنین فرصتی نمی دهد.

پس این مقالات بدون عبور از فرایند پالایش علمی، سر از اینترنت درمی آورند. البته بعضی از آنها می توانند درست باشند ولی همه آنها هرگز.

علاوه بر این، سایت‌هایی که چنین مقالات را منتشر می کنند معمولا ترافیک سنگینی در بخش کامنت‌ها دارند. بنابراین فرضیه اثبات نشده یا همان دانش بد هم همگانی می شود.

عاقبت دو تئوری بالا

مقاله اول که در مورد مهندسی ویروس کوویدـ۱۹ با استفاده از ویروس HIV بود از اینترنت جمع‌آوری شده.

اما مقاله دوم که در مورد گروه خونی بود، با وجود ایرادات اساسی در نشریه معروف نیویورک پست منتشر شد.

جمع بندی

بهترین جمع بندی را یکی از بیولوژیست‌های دانشگاه ساسکاچوان به نام جیم جِرمیدا کرده. او می گوید مردم و گزارشگران رسانه‌ها باید در انتخاب منابعشان بیشتر دقت کنند و وسواس نشان دهند.

مقالات علمی خوب در اینترنت فراوان است، با این حال مردم بیشتر احتیاط کنند.