آیا احمق بودن بهتر از باهوش بودن است؟

در سالهای دور قبل از انقلاب، در دوران دبیرستان و دانشگاه، در جمع دوستان، گاه درباره دانشگاههای معتبر جهان صحبت می کردیم، دانشگاههایی که بچه ها هدف یا آرزویشان درس خواندن در آنها بود؛ دانشگاههایی نظیر ام ـ آی ـ تی.

آنچه ام ـ آی ـ تی را برای من خیلی خاص می کند، حضور نوام چامسکی در آن است:
نوام چامسکی زبانشناس و فیلسوف آمریکایی که از 1955 در دانشگاه ام ـ آی ـ تی مشغول تحقیق و پژوهش در قلمرو زبانشناسی بوده و تئوری های او در این قلمرو دروازه های تازه ای به سمت شناخت انسان و جهان باز کرده، چامسکی که از دهه 1960 مخالف جنگ بوده، چه جنگ ویتنام باشد چه جنگ عراق، چه حمله به افغانستان باشد چه احتمال حمله به ایران، چامسکی که در سال 2005 به عنوان پیشرو روشنفکران جهان از سوی مردم شناخته شد، چامسکی که در سال 2013 گونه جدیدا شناخته شده ای از زنبورها به نام Megachile Chomsky نامگذاری شده، چامسکی که در سال 2017 به خاطر تعهد وقفه ناپذیرش به صلح، و انتقاد قدرتمندانه از سیاست خارجی آمریکا، و افکار ضد امپریالیزمش، یکی از سه دریافت کننده جایزه صلح MacBride Peace Prize بوده.

***

هفته گذشته که از طریق یکی از دوستان دریافتم چامسکی در میهمانی نوروزی دکتر سیمین کریمی پروفسور زبانشناسی دانشگاه آریزونا در شهر توسان حضور داشته، شگفت زده شدم، و از طریق همان دوست عکسی از آن حضور نوروزی را دریافت کردم که هفته گذشته برایتان به چاپ رساندیم و متن آن را می توانید اینجا دنبال کنید.

***

و چامسکی عزیز ما که صدها سخنرانی اش به صورت ویدیو در یوتیوب موجود است، در 13 ژانویه امسال در مرکز مطالعات بین المللی دانشگاه MIT سخنرانی تازه ای کرده که در اینجا به آن می پردازیم، که حاوی نکات عمده و آموزنده ای است، آن هم در این روزهایی که جهان دستخوش تحولات بی سابقه ای است که گاه نفس ها را در سینه حبس می کند، و بعضی ها را به فکر پناه بردن به پناهگاههای ضد هسته ای می اندازد.

چامسکی چه می گوید و چه نظر دارد. و چاره را چه می بیند؟ 

در این سخنرانی چامسکی ابتدا به مناظره ای جالب بین دو دانشمند معروف بزرگ کارل ساگان Carl Sagan و ارآنس مایر Arrance Meyer انجام شده اشاره می کند که درباره احتمال یافتن حیات هوشمند در خارج از کره زمین صحبت می کردند.

چامسکی می گوید:

«کارل ساگان که از منظر فیزیکدان نجوم astrophysicist به موضوع می نگرد تعداد سیارات کم و بیش مشابه زمین را بسیار فراوان برآورد می کرد و نتیجه می گرفت که احتمال وجود حیات هوشمند بسیار بالاست. اما مایر که از زاویه یـک بیولوژیسـت بـه موضوع می نگریست، می گفت ما فقط یک نمونه برای اثبات نظر خود داریم و آن زمین است که حدود 50 میلیارد نوع موجود زنده (Species) در آن زندگی می کنند و ما با داشتن 50 میلیارد نمونه زنده برای مطالعه، می توانیم این سئوال را بپرسیم که شرایط لازم برای موفقیت بیولوژیک در زمین چیست.

مایر سپس می گوید آن موجوداتی که موفق از آب درمی آیند و تعدادشان روی کره زمین فراوان است، آنهایی هستند که جهش ژنتیک سریع داشته اند. (Those that mutate quickly)

برای نمونه باکتری ها، و یا موجوداتی که خوب می توانند بی تفاوت باشند مانند سوسکها که اصلا برایشان اهمیت ندارد در اطرافشان چه می گذرد.»

چامسکی سپس از قول مایر می گوید:
«هر چه در رده بندی هوش (intelligence) موجودات بالاتر می رویم، میزان موفقیت بیولوژیکی کمتر می شود. برای مثال تعداد پستانداران چندان فراوان نیست، تعداد میمون ها اندک است، تعداد گاوها تنها به این خاطر فراوان است که ما آنها را اهلی کرده ایم، اما در مجموع به موازات افزایش هوش، میزان موفقیت بیولوژیک کاهش می یابد. در این میان بشر به نظر استثنا می آید، اما این موقت است، اگر کل دوران تکامل را در نظر بگیریم، این تنها یک لحظه کوتاه است، در واقع فقط همین یکی ـ دو هزار سال گذشته است.»

به گفته چامسکـی مایر سپس اینگونه نتیجه می گیرد:

«تاریخ زندگی در زمین این ادعا را که «بهتر است باهوش باشیم تا احمق» رد می کند.»

جالب است، یعنی تاریخ زندگی انواع موجودات کره زمین نشان می دهد که خیلی بهتر است احمق باشیم تا با هوش!

البته این نتیجه ای است که مایر می گیرد.
آقای مایر بیولوژیست همچنین می گوید متوسط دوره بقای هر یک از انواع موجودات (Species) حدود یکصد هزار سال است، یعنی انواع مختلف گیاهان یا حیوانات حدود یکصد هزار سال روی کره زمین وجود دارند و بعد بـه کلـی نابـود می شونـد، منقرض می شوند.

اگر بپرسید بشر چی؟ خوب الان حدود 200 هزار سال از به وجود آمدن بشر در کره زمین می گذرد و این تنها دو برابر «متوسط دوران بقای موجودات در زمین» است. پس زمان کوتاهی از مدت متوسط بقای موجودات گذشته ایم یعنی به شدت در معرض انقراض هستیم.

جملات بالا همه نتیجه گیری های مایر بیولوژیست است.

اما نظر چامسکی چیست؟

چامسکی در سخنرانی خود می خواهد نکات مذکور را بررسی کند؛ و صحت و سقم آن را مورد آزمایش قرار دهد.

چامسکی دانشمند زبانشناس تاریخ دان فیلسوف متعهد می خواهد این نکات را با توجه به دانسته های خود، که به جرات می توان گفت در بالاترین میزان است، مورد بررسی قرار دهد.

یعنی می خواهد ببیند که آیا «بهتر است احمق باشیم تا باهوش»؟!!

بهتر است احمق باشیم تا باهوش؟

چامسکی در اینجا به یک نویسنده هندی به نام «امیتـی گـوش» Amitay Ghosh اشـاره می کند و می گوید:

«امیتی گوش» کتاب بسیار خوبی دارد به نام The Great Arrangement: Climate Change and the Untinkable  که در آن به پدیده گرمایش آب و هوا پرداخته.

پدیده گرمایش آب و هوایی به نظر امیتی گوش عظیم ترین چالشی است که بشر در طول حیات خود در کره زمین با آن روبرو شده که تنها شاید یک چالش دیگر در حد و حدود آن باشد و آن هم چالش سلاحهای هسته ای است!

امیتی گوش در این کتاب می گوید که قصور ما در روبرو شدن با چالش گرمایش آب و هوایی، شاهد دردناکی است بر امکان صحت داشتن تئوری مایر که «بهتر است احمق باشیم تا باهوش.»

چامسکی سپس نتیجه گیری خود را در اینجا تکرار می کند: «گرمایش آّب و هوایی و سلاح های هسته ای دو خطری هستند که حیات بشر (و همه موجودات) را در کره زمین به شدت تهدید می کنند:

دو چالشی که هیچ یک دیگر از چالش های بشر در طول تاریخ حیاتش در کره زمین را نمی توان با آنها مقایسه کرد، زیرا از همه آنها عظیم تر و خطرناک ترند.»

می بینید! ما و فرزندان ما، و نسل ما و نسل بلافصل ما، با بزرگترین دو چالش تاریخ حیات بشر روبرو هستند!

(این بحث را در شماره آینده تعقیب می کنیم.)